'Je moet eens wat minder perfectionistisch zijn!'
Hoe vaak krijgen mijn cliënten die opmerking niet om de oren geslagen? En eerlijk gezegd is mij deze opmerking ook regelmatig naar mijn hoofd geslingerd. Maar wat wil een ander daar nu eigenlijk mee zeggen? En wat brengt het bij jezelf teweeg als je dit maar vaak genoeg hoort? Doe ik dan zo moeilijk? Wil ik het té goed doen? Kan ik niet tegen fouten? Misschien is dat er ook.
Het doet in ieder geval pijn als anderen jouw lat omlaag proberen te brengen. Jij gaat er immers met liefde en aandacht mee om, het is jou veel waard en je bent er betekenisvol mee bezig. De vraag is: gaat het hier dan wel om perfectionisme?
Perfectionisme
Het stellen van (te) hoge eisen aan jezelf of aan anderen.
Het woord perfectionisme (een van de zijnskenmerken van hoogbegaafdheid) heeft vaak een negatieve lading. Je gaat voor perfectie en al het andere is niet goed genoeg. Arrogantie wordt daar ook mee geassocieerd. Vanuit dat negatieve beeld van perfectionisme denkt men dat je, om het punt van perfectie te bereiken, extreem veel moeite moet doen en een onevenredige hoeveelheid tijd moet investeren om het verschil te maken tussen een 8 en een 10. Mensen om jou als ‘de perfectionist’ heen worden al moe al ze naar je kijken en zullen vaak niet nalaten dit in de onderstroom te laten merken. Perfectionisme kan er inderdaad ook zo uitzien en zelfs omslaan naar dwangmatig handelen. Angst is dan de voedingsbodem.
Maar er kan ook iets anders spelen. Iets in jou waar de ander geen zicht op heeft, doordat hij je met zijn eigen gekleurde bril bekijkt. Vanuit zijn eigen perspectief, waarden en overtuigingen. Wat nou als jij met weinig of beperkte moeite tot perfectie komt op bepaalde vlakken in jouw leven? Of beter gezegd: extreem hoge kwaliteit kan bieden. Jij ziet snel hoe je die hoge kwaliteit en resultaten kan bereiken en welke stappen daarvoor gezet kunnen worden. Jij bent hier zeer goed in, je kan excelleren, vliegen en daardoor genieten. Als je dat kan op een bepaald gebied, dan heb je daar waarschijnlijk een uitzonderlijk groot talent voor! Het lastige is dat anderen zonder dat talent zich niet zomaar kunnen voorstellen dat jij dit met ‘gezonde moeite’ kan bereiken. Er ontstaat dan oordeel of misschien wel bezorgdheid over dat je te hard aan het lopen bent. Als je onzeker bent over jezelf en de mening van een ander heel belangrijk vindt, dan raak je daarvan aan de wiebel.
Gevolgen
In de praktijk zie ik in zo’n situatie voornamelijk twee verschillende pijnlijke gevolgen: Mensen zijn zo onzeker geworden door de mening en het oordeel van anderen over hun zogenaamde perfectionisme, dat hun zelfbeeld er onder lijdt. Ze gaan zich klein gaan maken uit angst voor de reactie van de ander. Hun uitzonderlijk talent inclusief de kwaliteit die ze leveren wordt steeds onzichtbaarder. Op andere momenten overschreeuwen ze zichzelf in de hoop toch wel gezien te worden. Of, als ze wel weten wat ze waard zijn en daarvoor gaan staan, ontstaat er een conflict. Zij krijgen de ruimte niet om volop te excelleren, uit angst dat ze een lat neerleggen waar de rest (inclusief de leider/leidinggevende) niet aan kan tippen. Ze vormen ogenschijnlijk een bedreiging voor de organisatie. In beide gevallen blijkt de situatie op termijn niet lang houdbaar en moeten ze de plek waar ze hun talent hadden kunnen inzetten uiteindelijk met pijn en verdriet verlaten. Wat een verlies van potentie en kwaliteit!
Op ontdekkingstocht gaan naar wie jij bent, waarom je dingen doet en wat je (uitzonderlijke) talenten zijn is dan nodig om jezelf op waarde te leren schatten. Als je weet wat je waard bent, dan kan je jouw kracht inzetten op een plek waar dat gewaardeerd wordt. Je hoeft je dan niet meer kleiner te maken dan je bent (en ook niet groter).
Daarnaast hebben we leiders met lef nodig die mensen in hun team hogere, mooiere en snellere resultaten durven te laten halen dan zijzelf en hun teamgenoten. Dat vraagt om zelfkennis van de leider als ook om kennis van wat de afzonderlijke teamleden in huis hebben. Leiders die uitzonderlijke talenten kunnen (laten) inzetten, kunnen organisaties, bedrijven, kerken naar hogere niveaus tillen.
Dus, reframe eens even je blik op perfectionisme. Zou het ook kunnen gaan over een uitzonderlijk groot talent bij jezelf of de ander (of het gebrek daaraan)? Wat zegt het over jouw eigen beeld van de taak die de ander uitvoert en de moeite die jij ervoor zou moeten doen? Ik daag je uit om eerst eens goed waar te nemen vanuit verschillende perspectieven, voordat je oordeelt of je bezorgdheid uit over eventueel perfectionistisch gedrag. Misschien heb je wel te maken met een enorm talent. Laat je verrassen en durf jezelf en de ander op waarde te schatten!
Voorbeeld vanuit de praktijk
Mijn collega Karin heeft als één van haar vele talenten ook een uitzonderlijk talent voor taal en lay-out. Toen zij net bij ons kwam werken kon ik me wel eens irriteren aan dat zij altijd wel een puntje van kritiek had op deze fronten. Gedachten als: ‘Er zijn toch ergere dingen waar je je druk om kan maken?’ of ‘Is het nou nooit goed genoeg?’ of ‘Ik wil niet weten hoeveel tijd ze aan dit geneuzel verliest’ kwamen dan in mijn op. Logische gedachten voor iemand als ik, die dit talent niet zo ontwikkeld heeft als Karin. Het kostte me een jaartje om dit als haar talent te zien. Nu zetten we dit uitzonderlijke talent volop in en is Karin eindverantwoordelijk voor de onderzoeken en verslagen. Met als resultaat dat de kwaliteit zeer hoog is en we daar regelmatig complimenten over krijgen. Daar ben ik enorm dankbaar voor. Het vroeg in beginsel van mij dat ik dit stukje durfde over te laten aan iemand anders die dit beter kon dan ik. Naast dat het erkenning is voor Karins talent, werkt het ook verlichtend en helpend voor iedereen. Win-win dus.
