Het is een veel gestelde vraag in onze praktijk. Niet alleen door ouders van kinderen die bijna vier worden, maar ook door ouders van wie de kinderen zijn vastgelopen op school. Het vinden van een passende school kan dan soms een enorme zoektocht zijn.
Laten we voorop stellen, een perfecte school bestaat niet en moet je ook niet willen vinden. Wat we wel weten is dat er heel veel scholen zijn met geweldige leergierige en welwillende leerkrachten die de intentie hebben er voor elk kind in de klas te zijn, hoogbegaafd of niet.
Op de vraag hoe je de juiste school vindt voor je (uitzonderlijk) hoogbegaafde kind is geen pasklaar antwoord te geven. Wel kunnen we een aantal basistips meegeven voor je zoektocht.
Maatwerk is het codewoord
Maatwerk voor (uitzonderlijk) hoogbegaafden is de belangrijkste voorwaarde om een ‘onderwijscarrière’ te laten slagen. Wanneer kinderen niet hun eigen leertempo kunnen volgen, kan dit zeer schadelijk zijn (Nicholas Colangelo). Het helpt dus enorm als een school de wil en het liefst de kunde heeft om maatwerk te bieden voor een ononderbroken ontwikkelproces dat gericht is op het kind met zijn/haar talenten. Heeft een school de kunde (nog) niet, maar de welwillendheid wel? Dan kan er vaak veel in goed onderling overleg.
Wat zijn kenmerken van maatwerk?
- Het is belangrijk dat een school in staat is om top-down les te kunnen geven. Ons onderwijssysteem is veelal ingericht op een bottom-up aanbod van de lesstof. Veel hoogbegaafde kinderen hebben behoefte om eerst het complete plaatje te zien waar ze naar toe kunnen werken. Dit heeft te maken met het ervaren van nut van het werk, maar ook met het vermogen om verbanden te kunnen leggen.
- Het is belangrijk dat een school kan en durft te werken vanuit de kerndoelen en vakgerichte einddoelen. Daarvoor is het soms nodig om methodes los te laten en vanuit de kerndoelen het onderwijsaanbod vorm te geven.
- Versnellen moet bespreekbaar zijn. Scholen die in hun beleid hebben staan niet te versnellen, zullen daardoor niet altijd maatwerk kunnen bieden voor (uitzonderlijk) hoogbegaafde kinderen. Het is namelijk zo dat (uitzonderlijk) hoogbegaafde kinderen vaak één of meerdere versnellingen nodig hebben om ervoor te zorgen dat ze niet gaan onderpresteren en in de ‘hangmat’ belanden.
- Verrijking en verdieping, inclusief de begeleiding en controle hiervan, moet een standaard onderdeel van het onderwijsaanbod zijn. Het is belangrijk dat dit type werk gericht is op het hogere orde denken waar (uitzonderlijk) hoogbegaafden vaak de voorkeur aan geven. Daarnaast is het belangrijk dat dit werk aansluit bij de interesses van het kind.
- Het kind wordt betrokken in het proces. Wanneer een kind wordt betrokken bij het maken van maatwerk, is de inzet en motivatie vaak veel groter. Bovendien voorkom je dat je als volwassenen dingen gaat bedenken die niet aansluiten bij de leerbehoeften en talenten van het kind.
- Onderwijs op een andere locatie dan de school alleen moet bespreekbaar zijn, bijvoorbeeld in geval van dreigende schooluitval.
Weten welke zijnskenmerken horen bij hoogbegaafdheid
Naast het kunnen bieden van maatwerk is het belangrijk dat scholen weten welke zijnskenmerken passen bij hoogbegaafdheid en hoe ze daarmee om kunnen gaan. Zo kan een leerkracht, ook bij tegenvallende schoolresultaten, hoogbegaafdheid vroegtijdig signaleren.
Voltijds hoogbegaafden onderwijs: dé oplossing?
Dat ligt er aan. Niet alle kinderen passen en kunnen (vanwege beperkt aantal plekken) naar zo’n klas. Het is zeer afhankelijk van de onderwijsbehoeften van je kind. Het grote voordeel van voltijds hoogbegaafden onderwijs is dat kinderen in contact komen met ontwikkelingsgelijken, zogenaamde peers. Hierdoor voelen ze zich vaak beter begrepen en minder ‘anders’. Een voltijds hoogbegaafden school heeft als het goed is bovenstaande punten voor maatwerk als vanzelfsprekend in het beleid staan, omdat ze weten dat dit nou eenmaal voorwaarden voor passend onderwijs zijn voor deze doelgroep. Daarbij is de school waarschijnlijk ook op de hoogte van hoe hoogbegaafdheid zich kan uiten in persoonlijkheid en gedrag.
Toch is het goed om de school daar voor aanmelding naar te vragen. Je kunt namelijk niet alle kinderen met een IQ boven de 130 op dezelfde manier onderwijs geven. Ook binnen de groep hoogbegaafden is differentiatie heel hard nodig. Het risico bestaat dat hoogbegaafdenonderwijs een ‘one-size-fits-all-concept’ voor slimmere kinderen wordt. Terwijl er binnen zo’n klas net zo veel intelligentieverschillen (en dus onderwijsbehoeften) liggen als in een reguliere klas. Denk maar eens aan het verschil tussen een kind met een IQ van 130 en kind met een IQ van 150. Ze zijn beiden hoogbegaafd maar zullen zeer veel van elkaar verschillen in de manier van leren en in hun interesses en behoeften. Wanneer je dat vergelijkt met een reguliere groep dan is een verschil tussen een IQ van 100 en 80 ook erg groot. Differentiatie en extra ondersteuning is dan vanzelfsprekend. Dat zou het dus ook moeten zijn in klas met grote niveauverschillen binnen het voltijds hoogbegaafden onderwijs.
Is dat wel reëel?
Als je bovenstaande punten ziet, vraag je je misschien wel af in hoeverre dit verwezenlijkt kan worden. Het zal inderdaad een uitdaging zijn en in sommige gevallen misschien erg moeilijk. Belangrijk daarbij is dat een school ook de grenzen van haar kennis en expertise weet, zodat er op tijd gespecialiseerde hulp ingeschakeld kan worden bijvoorbeeld via het Samenwerkingsverband.
Voorkom vingerwijzen, werk samen!
Voor jou als ouder is het een uitdaging om reële verwachtingen te hebben naar de school. Je wil uiteraard het beste voor je kind en je ziet de vele mogelijkheden die er zijn om ‘het beste’ te bereiken. Alleen zijn jouw ideeën niet altijd (direct) te verwezenlijken. Zolang school en ouders op een positieve manier samen kunnen kijken naar de (didactische, sociale- en emotionele) behoeften van een kind, kan er veel in onze ervaring. Zeker als je als ouder ook durft te kijken naar je eigen handelen en open durft te zijn over je eigen valkuilen in de opvoeding. Daarmee creëer je wederzijds respect en begrip voor elkaar en voorkom je vaak dat er met de vinger naar elkaar wordt gewezen mocht het toch niet helemaal lekker gaan met je kind.
Hopelijk hebben we zo een beetje kunnen helpen in de zoektocht naar een passende school.
Heel veel succes! En mocht er hulp nodig zijn? We denken graag mee.
