Zorg voor jezelf

Hanneke Reitsma

“Zorg goed voor jezelf!” zegt men regelmatig tegen elkaar. Maar wat is dat eigenlijk, voor jezelf zorgen?

In onderstaand artikel gaan we daarop in. Belangrijkste is dat je weet wat je nodig hebt en daar over kunt communiceren. Het lichaam is ons belangrijkste instrument dat ons iets kan vertellen over wat we nodig hebben. Luisteren we daar eigenlijk wel naar?

In ons werk met (intensieve) kinderen en hun ouders ervaren we steeds weer hoe belangrijk zorgen voor jezelf eigenlijk is. Want wanneer je echt aandacht hebt voor wat jij nodig hebt, zet dat uiteindelijk veel in beweging.

En pas op: het kan zelfs leiden tot een verbouwing van je badkamer… 😉

Hoe doe je dat, zorgen voor jezelf?

Sensaties waarnemen in je lichaam

Bij zorg voor jezelf is het allereerst belangrijk om terug te gaan naar je lichaam. Wat voel ik eigenlijk? Welke sensaties neem ik waar? Voel ik me gespannen? Voel ik ergens pijn? Ben ik rustig of voel ik ergens onrust? Heb ik honger? Voel ik me koud? Als je meerdere keren per dag een paar keer bij jezelf checkt wat je aan sensaties opmerkt in je lichaam, word je je bewuster van wat je voelt. Dit voelen helpt je om te gaan kiezen wat goed is of niet.

Emoties

Emoties sturen ons gedrag. De vraag is of je dit toelaat of dat je je emoties opkropt. Emoties kunnen soms heel hoog oplopen, maar lukt het ook om ze te herkennen en deze te benoemen? Om emoties te herkennen helpt het om alle gedachten die bij je opkomen op te schrijven. Daarna kan je er een emotie aan koppelen. Vaak zie je dat er dan één of twee basisemoties doorklinken in je gedachten.

Dat emoties hoog kunnen oplopen zien we dagelijks. Ook rondom het thema COVID. Hieronder zie je de emotie gekoppeld aan een gedachte.

Boosheid
Systeem! Waarom bepalen anderen dat ik een mondkapje op moet?

Verdriet
Het moeten missen van fijne mensen om je heen, bijvoorbeeld tijdens feestdagen.

Angst
Wat als mijn ouders of andere familieleden ziek worden door mij?

Maar ook,

Blijdschap
Thuisonderwijs is zó fijn, dan kan ik mijn eigen tempo bepalen! Thuis werken heeft ervoor gezorgd dat ik een aantal vakken weer helemaal heb kunnen ophalen.

Behoeften

Hoe zit het dan met je behoeften? Is daar aandacht en ruimte voor? Als je het moeilijk vindt om te voelen wat er te voelen is aan emoties, dan vind je het waarschijnlijk ook moeilijk om te uiten waar je behoefte aan hebt. Het één kan namelijk niet zonder het ander. Naar emoties kijken er aan ‘voelen’ doe je door met aandacht naar jezelf te luisteren. Je behoefte uiten gaat vanuit je ratio, je denken. Rustig je behoefte uiten kan daarom ook niet in het heetst van de strijd, dan is de emotie te hoog opgelopen en kan je alleen nog maar primair reageren (je reptielenbrein). Het is daarom goed om voor die tijd (of na die tijd) je behoefte te uiten.

Tijdens onze sessies leren we kinderen, jongeren en ook volwassenen en ouders te communiceren vanuit behoefte. Wat heb je nodig? Vanuit de emotie naar de behoefte. Bijvoorbeeld: “Ik voel me zo ontzettend boos dat andere mensen voor mij bepalen wat ik moet doen. Ik heb er behoefte aan om meer keuzevrijheid te hebben.”  Je kunt in bovenstaand voorbeeld boos blijven op het systeem en de mensen die bepalen dat je een mondkapje móet dragen. Om tot verandering te komen en uiteindelijk meer rust voor jezelf te creëren mag je jezelf steeds de vraag stellen wat je nodig hebt. Kinderen vinden dit vaak nog heel moeilijk. Zij hebben (afhankelijk van hun ontwikkelingsfase) vertalers van hun emoties en behoeften nodig. En mensen die het spreken vanuit emoties naar behoeften voorleven. (Groot)ouders en leerkrachten hebben hier een belangrijke rol in. Het vraagt dat er verder gekeken wordt dan alleen naar het zichtbare gedrag (IJsberg van Mc Clelland). Wat zegt het gedrag over de onderliggende emotie en behoefte van het kind?

Vanuit je behoefte naar (nieuw) gedrag

Achter de boosheid in dit voorbeeld kan dus een behoefte aan autonomie zitten. Het op je eigen manier mogen doen, het zelf doen, gewoon zijn zoals je zelf bent. Vanuit die behoefte kan er opnieuw gekeken worden naar de situatie. Zelf bepalen of je een mondkapje gaat dragen, dat kan niet meer (hoewel de echte rebel….). Maar wat je wél kan doen is zelf bepalen wat voor mondkapje je draagt. Wat past bij jou? Vind je het leuk om ermee op te vallen of juist niet?  

In dit voorbeeld kan achter de boosheid ook de behoefte aan begrip zitten. Misschien snapt niemand waar je je zo druk om maakt, niemand lijkt jouw zienswijze op de situatie te begrijpen. Dat maakt boos, en onder die boosheid zit waarschijnlijk ook verdriet. Verdriet dat je niet begrepen wordt en je je eenzaam voelt. Verdriet over verlies van je vrijheid.

Makkie toch?

Als je goed leest dan zie je dat zorgen voor jezelf tijd en aandacht kost die je investeert in jezelf. Als je een hele dag rent en vliegt, dan zal je niet voelen wat je lijf aangeeft nodig te hebben. Je gaat dan voorbij aan je gedachten en emoties, laat staan dat je je behoefte goed in kaart hebt. Overprikkeling ligt dan op de loer en dan kan je op enig moment alleen nog maar uitbrengen: “Nu allemaal jullie koppen dicht, ik wil niks meer horen!” Ga je maandenlang voorbij aan wat je voelt en nodig hebt, kan dit een burn-out tot gevolg hebben.

Nieuwe badkamer

Tijdens één van onze trajecten bleek dat de moeder een sterke behoefte had aan eigen ruimte en tijd. Even alleen zijn. Een rustige/fijne plek voor zichzelf. Deze moeder wist altijd wel dat dit een behoefte was, maar heeft nu geleerd om deze uit te spreken. “Ik voel me vaak zo opgejaagd. Dan word ik snauwerig en boos, dat wil ik niet. Ik heb behoefte aan een fijne plek, het liefst een badkamer met een bad.” Dat was haar eerste stap om voor zichzelf te gaan zorgen. Een jaar later was de verbouwing een feit; een badkamer met bad!

Een mooi voorbeeld van hoe luisteren naar jezelf en je behoefte uitspreken voor meer rust en tijd voor jezelf kan gaan zorgen.

Wat voel jij? Wat is jouw behoefte? Wat heb jij nodig? Wat heb je nodig om het thuiswerken mogelijk te maken? Wat heb je nodig de komende weken?

Zorg goed voor elkaar, bespreek en deel je behoeften! Juist in deze tijd.

Boekentips over dit onderwerp:
  • Goed voelen, emoties voor je laten werken – Michelle van Dusseldorp en Harry van de Pol – ISBN 9789090327426
  • Sterk voelen op het werk– Eveline Baar – ISBN 9789491687419