KNAK!
Deze week was daar het breekpunt: ik kon alleen maar huilen. Niet van frustratie of overprikkeling of vanwege leed van een ander; dat zijn meestal redenen voor mij om te huilen. Maar nu huilde ik vanwege verdriet, het kwam uit mijn tenen. Daarna was ik moe alsof alle energie uit me was gezogen.
Ineens herkende ik bij mezelf wat er aan de hand is. Ik verkeer midden in een rouwproces. Mijn rouw is direct aan mijn gezondheid gekoppeld. Mijn lichaam doet niet wat het normaal deed en wat ik er van zou verwachten, juist nu ik er zo goed voor zorg de laatste jaren. Er is moeilijk peil op te trekken. Oorzaak: Corona.
Iedereen in rouw
Deze Coronacrisis brengt ons allemaal in een rouwproces of we nu willen of niet. Rouw gaat over verlies. Hoe goed we het ook kunnen hebben (dak boven ons hoofd, elke dag te eten), we verliezen in deze tijd heel veel. Of het nu je vrijheid is, je fysieke contact met vrienden en familie, je gezondheid of zelfs een dierbare.
Als je kijkt naar het begin van deze crisis dan is te zien dat we met z’n allen als een malle zijn gaan rennen. Dat is kenmerkend voor de shock-fase in de rouwcurve. De energie is hoog en je voelt je overrompeld door de situatie. Daardoor kunnen we op zo’n moment ook hard doorrennen. Heel snel volgt de fase waarin je denkt: “Wat gebeurt me nu? Dit kan niet waar zijn?” Je zit dan nog steeds hoog in je energie. Eigenlijk komt dan niet echt binnen wat er aan de hand is. Cynisme zie je dan vaak de kop op steken, of er worden veelvuldig grappen gemaakt over Corona. Allemaal tekenen van het begin van het rouwproces, het besef van het verlies is er nog niet.
Die energie die we hebben, gebruiken we ook om te checken wat er aan de hand is. We zoeken controle in informatie inwinnen, alle nieuwsberichten volgen etc. Dat deed ik ook. Hoogbegaafden kunnen erg lang blijven hangen in deze fase, omdat ze pas verder komen als ze grip of controle denken te hebben over de situatie.
Langzaam gaat de rek er een beetje uit en ontstaat er weerstand en boosheid. Afgelopen maanden heb ik me meerdere keren opgewonden over de beslissingen die voor mij en anderen genomen werden waar ik geen keuze in had. Woedend kon het me maken. Zeker als ik om me heen alle neveneffecten van de maatregelen zie. Maar ook boosheid over dat mijn lijf niet doet wat ik wil en me in de steek laat.
Waar blijft het verdriet?
Voordat we over kunnen tot echte acceptatie van de situatie is er eerst een fase van verdriet nodig. Daar lijkt alleen in deze periode geen tijd voor, we moeten maar door. Zeker wanneer we met elke lockdown opnieuw vooraan in de rouwcurve geduwd worden, nog voordat we tot het punt van acceptatie en integratie gekomen waren. Daardoor ogen we misschien heel veerkrachtig alsof we de situatie geaccepteerd hebben, maar feitelijk zijn we alleen maar aan het overleven en schuiven we het verdriet nog even opzij. Ook mensen die heel angstig zijn en daardoor nauwelijks contact hebben met anderen, zich strikt aan de maatregelen houden, zijn nog niet bij de fase van verdriet gekomen. Ik vrees en zie om me heen dat bij velen de veerkracht er aardig uit is geraakt. Wanneer is er ruimte om verdrietig te zijn om hetgeen we verloren hebben? Ik geloof dat je pas echt verder kunt als je deze fase doorleefd hebt.
Op weg naar acceptatie
Het goede nieuws van het voelen van mijn eigen verdriet is dat ik weet dat er nu (vast met genoeg omwegen) een weg omhoog komt. De huisarts zei tegen mij dat ik moet gaan accepteren dat mijn lichaam nog in herstel is. Die opmerking triggerde pas het verdriet over verlies van mijn lichaam zoals het was voor Corona. Tot die tijd was ik in ontkenning, boos en deed ik alles eraan (dacht ik) om te zorgen dat ik zo snel mogelijk de oude zou zijn. Daarmee accepteerde ik dus niet de situatie zoals die is en kwam ik niet bij mijn verdriet.
Nu na een fase van verdriet voel ik langzaam dat ik in staat ben om te zoeken naar hoe het anders kan, hoe ik misschien voorlopig mijn weken moet gaan vormgeven. Accepteren lukt nog moeilijk. Stap voor stap zeg ik altijd tegen de mensen die tegenover mij zitten. Nu zeg ik het ook tegen mezelf.
Iedereen rouwt anders
Rouw en hoogbegaafdheid
In onze praktijk hebben we ook geregeld te maken met rouw, zelfs los van de huidige crisis. We zien verdriet van kinderen die te lijden hebben op school, ouders die het plaatje van een ideaal gezin los moeten laten, verdriet om het niet passen in de omgeving, verdriet om het anders voelen, verdriet om het oordeel van anderen. Ook dit heeft allemaal met verlies te maken. Het verlies van een beeld van hoe je dacht dat het zou moeten zijn. Als mensen zijn we geneigd om vooral oplossingen aan te dragen, we kunnen het leed niet aanzien! Maar wat nou als we in zulke gevallen naast elkaar kunnen staan in het verdriet, met aandacht naar de ander kunnen luisteren, niet bang zijn om het verdriet toe te laten? Zou het dan makkelijker worden om de situatie te gaan accepteren en integreren? Ik denk van wel en dat is ook wat we zien bij onze cliënten. Oprechte aandacht voor verdriet werkt helend. Vastgezet verdriet kan trauma veroorzaken.
Ik hoop dat overheden, scholen, docenten, leiders zich hier ook van bewust zijn. Geef ruimte voor verdriet, pas dan kunnen we verder.
